Hai máis de dúas semanas, o 27 de xaneiro de 2008, a publicación dixital Tom Dispatch reproduciu un artigo, traducido para Rebelión por Germán Leyens: “A crise da débeda é a maior ameaza para Estados Unidos”, de Chalmers Johnson. Este autor norteamericano non foi previamente distinguido co Nobel, como Joseph Stiglitz, prestixioso e recoñecido economista e escritor, ou o propio Milton Friedman, inspirador do neoliberalismo que conduciu a moitos países por ese desastroso camiño, entre eles aos Estados Unidos.


Friedman foi o máis activo defensor do liberalismo económico oposto a calquera regulación gobernamental. As súas ideas nutriron a Margaret Thatcher e a Ronald Reagan. Membro activo do Partido Republicano, asesorou a Richard Nixon, Ronald Reagan e Augusto Pinochet, de sinistra historia. Morreu en novembro de 2006 aos 94 anos. Escribiu numerosas obras, entre elas Capitalismo e Liberdade.

Cando falo do artigo de Chalmers Johnson, atéñome estritamente aos argumentos irrebatíbeis utilizados por el. Emprego o método de seleccionar textualmente parágrafos esenciais.

"Ao chegar 2008, os Estados Unidos atópanse na posición anómala de non poder pagar polos seus propios altos niveis de vida ou a súa dilapidadora, exaxeradamente grande, infraestrutura militar. O seu goberno nin sequera trata de reducir os ruinosos gastos de manter enormes exércitos permanentes, trocar equipos que foron destruídos ou gastados en sete anos de guerra, ou de preparar unha guerra no espazo exterior contra adversarios descoñecidos. No seu lugar, o goberno de Bush posterga eses costos para que sexan pagados -ou repudiados- por futuras xeracións. Esta irresponsabilidade fiscal foi disfrazada usando numerosas artimañas financeiras manipuladoras -como levar a países máis pobres a que nos presten sumas sen precedentes-, pero vén rapidamente o momento do axuste de contas.

"Houbo tres amplos aspectos na nosa crise da débeda. Primeiro, neste ano fiscal 2008 estamos gastando cantidades enfermizas de diñeiro en proxectos de ‘defensa’ que non teñen a ver coa seguridade nacional dos Estados Unidos. Simultaneamente, mantemos os impostos sobre os ingresos dos segmentos máis ricos da poboación estadounidense a niveis sorprendentemente baixos.

"En segundo lugar, seguimos pensando que podemos compensar a erosión acelerada da nosa base manufactureira e a nosa perda de postos de traballo a países estranxeiros mediante masivos gastos militares.

"Terceiro, na nosa devoción polo militarismo, deixamos de investir na nosa infraestrutura social e outras necesidades para a saúde a longo prazo do noso país.

"O noso sistema de educación pública deteriorouse de modo alarmante. Non aseguramos a atención sanitaria de todos os nosos cidadáns e desatendemos a nosa responsabilidade como o contaminador número un do mundo. O que é máis importante: perdemos a nosa competitividade como fabricantes para necesidades civís -un uso infinitamente máis eficiente de recursos escasos que a fabricación de armas.

"É virtualmente imposíbel esaxerar o estrago económico que constitúen os gastos do noso goberno nas forzas armadas. Os gastos planificados polo Departamento de Defensa para o ano fiscal 2008 son maiores que todos os demais orzamentos militares combinados. O orzamento suplementario para pagar polas actuais guerras en Iraq e Afganistán é en si maior que os orzamentos militares combinados de Rusia e China. Os gastos relacionados coa defensa para o ano fiscal 2008 excederán o millón de millóns de dólares por primeira vez na historia, e Estados Unidos converteuse no maior vendedor de armas e municións a outras nacións na Terra.

"As cifras publicadas polo Servizo de Referencia do Congreso e a Oficina do Orzamento do Congreso non coinciden.

"Hai numerosas razóns para esta prestidixitación orzamentaria -incluíndo un desexo de manter o segredo por parte do Presidente, do Secretario de Defensa, e do complexo militar-industrial-, mais a principal razón é que membros do Congreso, que se benefician enormemente dos postos de traballo na defensa e de proxectos oportunistas para congraciarse co electorado nos seus distritos, teñen un interese político no apoio ao Departamento de Defensa.

"Por exemplo, 23.400 millóns de dólares para o Departamento de Enerxía van ao desenvolvemento e mantemento de oxivas nucleares; e 25.300 millóns de dólares no orzamento do Departamento de Estado son gastados en axuda militar ao estranxeiro.

"O Departamento de Asuntos de Veteranos recibe actualmente polo menos 75.700 millóns de dólares, o 50 por cento dos cales van para a atención a longo prazo dos polo menos 28.870 soldados feridos até o momento en Iraq e os 1.708 de Afganistán.

"Outros 46.400 millóns de dólares son destinados ao Departamento de Seguridade Interior; 1.900 millóns de dólares do Departamento de Xustiza para as actividades paramilitares do FBI, 38.500 millóns de dólares para o Departamento do Tesouro destinados ao Fondo de Retiro das Forzas Armadas; 7.600 millóns para as actividades relacionadas coas forzas armadas da NASA; e bastante máis de 200.000 millóns en intereses por pasados desembolsos financiados con débedas. Isto eleva os gastos de Estados Unidos para a súa infraestrutura militar durante o actual ano fiscal (2008), calculados de modo conservador, a polo menos 1,1 millón de millóns de dólares.

"Semellantes gastos non son só obscenos desde o punto de vista moral, senón que son insostíbeis desde o punto de vista fiscal. Numerosos neoconservadores e estadounidenses patrióticos mal informados coidan que se o noso orzamento de defensa é inmenso, podémonolo permitir porque somos o país máis rico da Terra. Esa declaración xa carece de valor. A entidade política máis rica do mundo, segundo o Libro Mundial de Datos, da CIA, é a Unión Europea. O PIB da Unión Europea en 2006 foi calculado como lixeiramente superior ao dos Estados Unidos. O PIB en 2006 da China foi só lixeiramente inferior ao dos Estados Unidos, e Xapón foi o cuarto país máis rico do mundo.

"Unha comparación máis convincente, que revela até que punto imos peor, pode ser atopada en nas ‘contas correntes’ de varias nacións. A conta corrente mide o superávit comercial neto ou déficit dun país, máis os pagos internacionais de intereses, royalties, dividendos, capital de ganancias, axuda estranxeira, e outros ingresos. Para que Xapón fabrique algo, debe importar todas as materias primas necesarias. Despois de facer ese incríbel gasto, aínda logra un superávit comercial de 88.000 millóns de dólares por ano cos Estados Unidos e goza do segundo balance de conta corrente do mundo polo seu tamaño. China é o número un. Estados Unidos é o número 163 -o último da lista, peor que países como Australia e o Reino Unido, que tamén teñen grandes déficit comerciais. O seu déficit de conta corrente en 2006 foi de 811.500 millóns de dólares; o segundo peor foi o de España con 106.400 millóns de dólares. Isto é o que é insostíbel.

"Os nosos excesivos gastos militares non se multiplicaron só nuns poucos anos. Fixérono durante moito tempo seguindo unha ideoloxía superficialmente plausíbel e agora comezan a facer estragos. Chámoa ‘keynesianismo militar’. É a determinación de manter unha economía de guerra permanente e de tratar á produción militar coma se fose un produto económico ordinario, aínda que non faga ningunha contribución nin á produción nin ao consumo.

"A Gran Depresión dos anos trinta fora superada só polo auxe da produción de guerra da Segunda Guerra Mundial.

"Con este concepto, os estrategos estadounidenses comezaron a crear unha masiva industria de municións, tanto para contrarrestar o poder militar da Unión Soviética -que esaxeraron conscientemente- como para manter o pleno emprego e previr un posíbel retorno da Depresión. O resultado foi que, baixo o liderado do Pentágono, creáronse industrias enteiramente novas para fabricar grandes avións, submarinos a propulsión nuclear, oxivas nucleares, mísiles balísticos intercontinentais, e satélites vixías e de comunicacións. Isto levou a aquilo contra o que advertiu o presidente Eisenhower no seu discurso de despedida do 6 de febreiro de 1961: ‘A conxunción dunha inmensa infraestrutura militar e dunha grande industria de armamentos é nova na experiencia estadounidense’, é dicir, o complexo militar-industrial.

"En 1990, o valor das armas, do equipamento, e das fábricas dedicadas ao Departamento de Defensa representaba un 83 por cento do valor de todas as fábricas e equipos na manufactura estadounidense.

"A dependencia dos Estados Unidos co keynesianismo militar progresou malia que a Unión Soviética xa non existe...

"A devoción ao keynesianismo militar é, de feito, unha forma de lento suicidio económico.

"O historiador Thomas E. Woods, Jr., observa que, durante os anos cincuenta e sesenta, entre un terzo e dous terzos de todo o talento de investigación estadounidense foron desviados cara ao sector militar.

"Entre os anos corenta e 1996, Estados Unidos gastou polo menos 5,8 millóns de millóns de dólares no desenvolvemento, ensaio, e construción de bombas nucleares. En 1967, os Estados Unidos posuían unhas 32.500 bombas atómicas e de hidróxeno movedizas.

"As armas nucleares non foron só a arma secreta dos Estados Unidos senón a súa arma económica secreta. En 2006, aínda tiñamos 9.960 (das máis modernas). Actualmente non hai un uso para elas, mentres que os millóns de millóns que foron gastados nas mesmas poderían ser utilizados para solucionar os problemas de seguridade social e atención sanitaria, educación de calidade e acceso á educación a todos, para non falar da retención de postos de traballo altamente cualificados dentro da economía estadounidense.

"O noso breve exercicio como a ‘única superpotencia’ do mundo chegou ao seu fin.

" Actualmente xa non somos o principal país prestamista do mundo. Nos feitos somos agora o maior país debedor do mundo, e seguimos exercendo influencia só sobre a base de proezas militares.

"Parte do dano causado non poderá ser rectificado xamais.

"Hai algúns pasos que este país ten que dar de contado. Inclúen que se revoquen os recortes de impostos de Bush para os ricos de 2001 e 2003, que comecemos a liquidar o noso imperio global de máis de 800 bases militares, que eliminemos do orzamento de defensa todos os proxectos que non estean relacionados coa seguridade nacional de Estados Unidos e que cesemos de utilizar o orzamento de defensa como un programa keynesiano de creación de empregos. Se o facemos teremos unha posibilidade de librarnos polos pelos. Se non o facemos, enfrontamos a probábel insolvencia nacional e unha longa depresión."

Nunha consulta en Internet sobre a obra de Johnson, xa a resposta está deseñada para el. Que expresa? Fago unha pequena síntese para explicalo:

"Johnson está argumentando que os Estados Unidos son o seu peor inimigo. Antes ou despois, asegura el, a arrogancia de Estados Unidos provocará a súa queda. O libro de Johnson está formado en grande medida por capítulos autónomos que achegan dun número de temas vagamente relacionados.

"’O tempo para evitar a bancarrota financeira e moral é curto’. Máis tarde, chega á conclusión seguinte: ‘Estamos a piques de perder a democracia por mor de manter o noso imperio’. As obras de Johnson son descritas como ‘polémicas’... Mentres que moitos de nós nos facemos insensíbeis ante as atrocidades da Casa Branca, a indignación de Johnson coa Administración -os seus memorandos da tortura, o seu desprezo pola libre información pública, a súa burla dos tratados establecidos- é sentida. Isto pode deberse aos seus antecedentes conservadores: tenente da Mariña na década dos 50, asesor da CIA de 1967 a 1973 e defensor por moito tempo da guerra de Vietnam, Johnson só se arrepiou tardiamente do militarismo e intervencionismo norteamericano. Agora escribe coma se quixese recuperar o tempo perdido. A contribución máis sobresaliente de Johnson ao debate verbo do imperio norteamericano é a súa documentación da vasta rede de bases militares dos Estados Unidos no estranxeiro.

"’Hai moitos anos podíase trazar a expansión do imperialismo contando o número das súas colonias’, escribe Chalmers Johnson no Némese: os últimos días da república estadounidense. ‘A versión norteamericana da colonia é a base militar’.

"Némese é un libro o poder. Ao equiparar ás afastadas bases de Estados Unidos coas guarnicións de Roma, Johnson postula que as cousas non cambiaron moito desde os días do César e Octavio. Mais coas armas nucleares diseminadas entre as grandes potencias e as menores, o poderío militar só pode lograr a destrución mutua... As nosas tropas están asediadas.

"Cada un dos eruditos capítulos de Johnson ensina tanto como perturba. Pero o seu tese tácita sobre a morte da democracia, carece de forza analítica. Johnson mira de xeito incrédulo aos que coidan que a estrutura de goberno no Washington de hoxe ten algúnha semellanza co debuxado na Constitución de 1787.

"Tal pesimismo parece esaxerado. A República sobreviviu a Richard Nixon e a Edgar J. Hoover, e a democracia, malia os golpes recibidos, sobrevivirá tamén a Bush."

Os argumentos para responder concretamente ao artigo subscrito por Johnson o 27 de xaneiro requiren algo máis que unha declaración de fe na democracia e a liberdade. Johnson non inventou a Aritmética, que até un alumno de sexto grado coñece; tampouco a inventou o gran poeta chileno Pablo Neruda, tamén Premio Nobel. Estivo moi cerca de non obter un título universitario: constantemente preguntaba -narra o seu biógrafo- canto eran 8 por 5; nunca lembraba que eran 40.

Fai varios meses, analizando coidadosamente máis de 400 páxinas da tradución das memorias de Alan Greenspan, quen foi 16 anos Presidente da Reserva Federal dos Estados Unidos, A Era da Turbulencia, sobre a que prometín escribir algunhas reflexións e xa é auga pasada, aprendín a coñecer o segredo das súas enormes inquedanzas: o que comeza a suceder na actualidade. En esencia, comprendía con claridade as consecuencias, terríbeis para o sistema, de imprimir billetes e gastar sen límites.

Deliberadamente non retei a ningún dos candidatos de ambos os dous partidos ao delicadísimo tema do cambio climático para non perturbar ilusións e soños. A publicidade nada incide nas leis físicas e biolóxicas. Estas son menos comprensíbeis e máis complicadas.

Expresei hai meses a seguridade de que o que máis coñecía sobre o tema do cambio climático e contaba con máis popularidade non aspiraría a ser candidato á Presidencia. Xa lle roubaran a vitoria nas pasadas eleccións. Comprendía os riscos da natureza e da política. É obvio que me refiro a Gore. É un bo termómetro. Hai que preguntarlle cada día como durmiu. As súas respostas serán sen dúbida útiles para a desesperada comunidade científica; esta desexa que a especie sobreviva.

Na próxima reflexión abordarei un tema de interese para moitos compatriotas, pero non o adiantarei.

Pido perdón aos lectores polo tempo e o espazo que ocupei durante cinco días co Candidato Republicano.

Fidel Castro Ruz

15 de Febreiro do 2008